UZAKDOĞU KÜLTÜRÜ TERİMLERİ
|
|
|
|
- DİLLER! - ETİMOLOJİ - TASAVVUF |
|
Hiranyagarbha, Kozmik Varlık;
İshvara, bir Avatar(Haberci, Peygamber) şeklindeki kişisel tanrı;
Jiva, bireysel ruh;
Prakriti, fani Doğa;
Shakti, yaratıcı güç. Brahmanirvana: En üst varlığın içinde erimek, yok olmak. (Tasavvuf'taki karşılığı "Fenafillah" olabilir.) Brahmanlar: Keşişler ve din adamları. Tenleri beyazdır. Brahmasmi: Ben En Yüce'yim "Ben-im"(asmi) varoluşun saf farkındalığını temsil eder ve bu nedenle, saf bilincin ya da Purusha'nın ifadesidir. Saf bilinç madde ile haşır neşir olduğunda saf "Ben-im", "Ben buyum, Ben şuyum"a dönüşür. Buda(Butsu[Japonca]): Tam ve aşılmaz aydınlanmaya ulaşmış, evreni gerçek böylesiliğiyle görüp kavramış kişi. Aydınlanmaya ulaşmış bir varlık. Buddhakaya ve Mutlak'ın eş anlamlısı. Buda-Dharma[Sansk.](Buda-Dhamma[Palice]): Aydınlanmış Bilgelik. Buda Doğası: Sidhartha Gautama, Bo ağacının altında aydınlandığında "Her şeyde ve her bireyde Buda doğasını görmek ne kadar harikulâde" demişti. Zen meditasyonunun amacı insanın, içindeki Buda doğasını açığa çıkarmasıdır. Zen'de yaşamın amacı ise insanlara ve tüm evrene içindeki Buda doğasını gösteren bir şekilde yaşamaktır. Herşeyin içindeki Buda potansiyeli anlamına gelen Tathagatagarbha firkiyle bağlantılıdır.(Mahayana Budizmi'nde) Buda/Budha: Uyanmış olan, aydınlanmış olan. Özel isim olarak kullanıldığında Sidharta Gautama'yı ifade eder. Buddha Gaya: Sakyamuni Buda'nın kutsal Hintinciri Ağacı'nın altında aydınlanmaya ulaştığı yerin adı. Buddhakaya: Mutlak, Budalık olarak görülen durum. Buddhi: Sezgi, ilim. Zekâ, gerçeğin zihindeki yansıması. Buddhi, zihnin fenomenler dünyasında nesneleri algılamasını sağlayan yetidir. Buddhi zihin aracılığıyla fonksiyon yaptığı sürece, saf bilinci bilmek olanaklı değildir. Buda-hrydaya: Aydınlanma parıltısı. Bushido[Jap.]: Samurai'nin ahlâk yasası. Japon şövalyelik mesleği. Cha-No-Yu[Jap.]: Geleneksel Japon çay töreni. Chetana: Bilinç, iç uyanış(chit, idrak etmek). Chidakash: Brahman'ın sınırsız bilgi yönü, farkındalık alanı. Hem bireysel, hem evrensel bilinç anlamında da kullanılır. Chidananda: Bilinç-Mutluluk, ruh sevinci. Chidaram: Bilinç sevinci. Chieh T'o[Çince]: Kurtuluş, Aydınlanma. Chit: Evrensel Bilinç. Chitta: Zihin. Bireysel bilinç. Chitta, maddesel olmayan fakat madde tarafından etkilenen bilinç doğasındadır. O her ikisinin, bilinç ve maddenin ürünü olarak tarif edilebilir. Chitta zihnin tüm düzeylerini kapsar, en alt düzey manas'dır. Civanmukti: Bedenli olarak bu dünyada yaşarken özgürlüğe, kurtuluşa, mutluluğa erişenler. Çravaka: Dört yüce gerçek. Dana: 1. Vakıf ya da hayır uğruna yapılan sadaka ve benzerleri. 2. Terketme, bırakma. DARUMA[Jap.]: Zen'in kurucusu ve pirler dizisinin 28.'si. Çin'deki birinci pir olarak kabul edilen Bodhi Dharma'ya Japonca'da verilen ad. Deha: Fiziksel gövde. Deha-Buddhi: Öz Varlığı fiziksel gövdeyle özdeşleştiren akıl, düşünme yetisi. Deity: Meleksi varlık. Deva: Doğaüstü güçleri olan varlık. Tanrıların egemen olduğu alan. Bir göksel varlık. Deity. Devakanya: İkinci dereceli bir dişi tanrıça. Dharma(Dhamma[Palice], Fa[Çince]): 1) Evrensel Kanun.(Hakikat, öğreti, doğruluk, bir şeyin doğası.) 2) Yöntem ya da yol. 3) Herhangi bir şey, fikir, nesne, kavram. 4) Buda'nın öğretisi. 5) Evreni yöneten prensip. 6) Zen yaşantısının özü. 7) Sözcüklerle iletilmesi olanaksız olan iç öğreti. 8) Sezgisel, doğrudan doğruya kavranan ve kişisel olarak deneyimlenen aydınlanmanın özü. | Adâlet, dürüstlük. Dharma-Datu: Mutlak, Dharma Âlemi. Dharma-kaya: Dharma Elbisesi/Gövdesi. Buda'nın yasa gövdesi. Budaların ve Aydınlanmış kişilerin birliğini ve bölünemezliğini gösteren Nihai Gerçeklik ya da Mutlak. Ebedi Buda. Tam olan özgün insan. Tek elin sesi. Theravada Budistleri, Sidhartha Gautama üzerinde, Mahayana Budistleri Budalık üzerinde yoğunlaşırlar. Her varlığın özü. Göksel Buda. Dhyana[Sansk.](Ch'an[Çince], Zen[Jap.]): İleri seviyede meditasyon uygulamasında erişilen bir zihin hâli. Hatalı düşüncelerin giremeyeceği derin saflık, temizlik, soyutlama. Digambara: Çıplak, gökyüzünün yönleri ile giyinmiş. Dil: Mekân. Dipankara Buda: Gautama Buda'nın zamanından önceki ilk Buda'lardan biri. Dravatra: Akıcılık. Dukkha[Palice]: Acı, ıstırap, doğum, yaşlanma, hastalık, ölüm... Dört yüce gerçekten biri. Buda'nın öğretisiyle acı ve ıstıraptan kurtulmanın yolu bulunabilir. 1. Dukha dukkha: Sıradan acı çekme. 2. Viparinama dukkha: Değişimlerden dolayı acı çekme. 3. Samkhara dukkha: Koşullanmalardan dolayı acı çekme. Dvesa: Tiksinti. Ehi passika: "Gel ve gör". Buda'nın öğretisini betimleyen bir söz. ENO[Jap.]: Çin'li Zen ustalarından 6. Pîr Hui-neng'e (637-713) Japonya'da verilen ad. Fan Fu[Çince]: Aydınlanmamış, sıradan insanlar. Tüm insanlar (dolayısıyla Sheng ve Fan Fu'lar) aynı doğayı paylaşmaktadırlar. Sheng olanlar kendi doğalarının farkına varmışlar, Fan Fu olanlar ise daha varacaklardır. (bkz. Sheng) Gamana: Hareket. Gandha: Koku. Gatha[Sansk.]: Dört dizeden oluşan şiir biçimi. Kutsal bir tür dörtlük. Gedo Zen: Sadece olağanüstü, doğaüstü güçler elde etmek için yapılan uygulamalar. Gnana: Bilgi. Özellikle, meditasyon yoluyla edinilen yüksek (manevi) bilgi. Gnani, bilen; Gnana, herşeyin Brahman'da bir olduğunun idrak edilişidir. Guna'lar: Vasıflar, nitelikler. Samkhaya felsefesinde Kozmik Cevher'in(Prakriti'nin) üç niteliği şunlardır:
Aktive Eden(Rajas),
Engelleyen, durduran(Tamas),
Aydınlatan(Sattva). Guna: Nitelik. Guru: Spiritüel öğretmen, rehber. Yol gösterici. (Tasavvuf'ta: Mürşit) Gurutva: Ağırlık. Haiku[Jap.]: 5-7-5 toplam 17 heceden oluşan geleneksel Japon şiiri. Hinayana: Küçük Araç/Yol. Budizmin iki ana kolundan biri. Güneydoğu Asya'da yaygındır. Hsin[Çince]: Zihin ya da yürek. HSING, PEN HSING, TZU HSING[Çince]: Hakiki doğa, kendi doğası, öz doğa. I CHING[Çince]: Değişkenlikler kitabı adlı Çin'in ünlü fal kitabı. İkha: İstek, arzu. Jainizm(Caynacılık): Mahavira(Büyük Kurtarıcı) adıyla tanınan Vardhamana'nın kurucusu olduğu Jain Dini. Üç incisi, "doğru iman", "doğru bilgi" ve "doğru davranış"tır. Jagrat-sushupti: Uyanık uyku. Jiva, Jivatman: Kişisel özvarlık. Bireysel ruh. Vedanta'ya göre jiva, atman'ın gövde, duyular ve zihinle özdeşleşme yanılgısı sonucu olarak varlık kazanır. Atman + yapan kimse olma, jiva'dır. Jnana[Sansk.](Chih[Çince]): Saf bilinç. Jodo[Jap.]: Arık Ülke Budizmi. Amida Buda'nın adını içtenlikle, inanla ananların öldükten sonra tekrar doğacaklarına inandıkları cennet. bkz. Amida Kala: Zaman. Kalpana: İmgeleme, hayal, fantezi. Karma[Sansk.](Kamma[Palice]): Etkinlik. Eylem, özellikle sorumluluğu olan iyi ya da kötü eylem. Her hareketin bir öncekine bağlandığı nedensellik döngüsü, uygun nedenlerden oluşan sonuçlar zinciri. Karma üç türlüdür:
Sanchita(geçmiş enkarnasyonlardan birikmiş olanlar),
Pararabdha(karma'nın şimdiki hayatta çözümlenmesi gereken bölümü),
Agami(gelecekte meyvesini verecek olan karma). Kamma phala, Kamma vipaka: Bir aksiyonun, edimin meyvesi ya da sonucu. Karana: Neden, bir sonuca şaşmaz biçimde öncülük eden ilk neden; gerektiğinde görünen etki şekline bürünen, tezahür etmemiş potansiyel neden; evrenin maddi nedeni. Karana, potansiyel haldeki kozmik enerjidir. Karuna: Sevecenlik, şefkat; içgörü, sezgi, bilgelik(prajna) uyanınca karunanın da kendiliğinden ortaya çıktığını gözlemlemiş olan Mahayana Budizmi bu ilişkiye özellikle vurgu yapar. Kinhin[Jap.]: Yürüyerek sürdürülen meditasyon; Sakyamuni Buda'nın tam ve aşılmaz aydınlanmaya ulaştıktan sonra altında uyandığı kutsal Hintinciri ağacının gölgesinde bir hafta boyunca yürüdüğü yolundaki söylentiden gücünü alan uygulama. Klesha(/Kilesa): Zincirler, kirlilikler, tutkular, duygusal psişik bulaşıklıklar. Koan[Jap.](Kung-an[Çince]): Paradoksal soru. Çözmesi için bir öğrenciye verilen bir problem. Zen öğrencilerine derin anlamlarını iyice anlayarak bir çözüm bulmaları için verilen bulmaca benzeri tümceler, bu tümceler genellikle Mondo'lardan alınır. bkz. Mondo Koshi[Jap.]: Omuriliğin göbek hizasının altında kalan bölümüne verilen ad. Ksanti: Kaçınma, tahammül, sabır. Kşatriyalar: Krallar, savaşçılar ve soylular. Tenleri kırmızımsıdır. Lila: Oyun, şaka, bir ilâhi oyun olarak bakılan kozmos. Lila, Brahman'ın Mutlak gerçeğini temsil etmez. O ancak kısmi gerçektir ki gerçek olmayandan farklı değildir. Örneğin, buz kimilerine göre su, kimilerine göre ise buhar olarak tanımlanır fakat her iki beyan da kısmen doğrudur. Madhyamika[Sansk.]: Orta Yol. Ne aşırı çilecilik, ne aşırı nefre düşkünlük. Karşıtların üstündeki, ötesindeki boyut. Nagarjuna'nın felsefesi. Maha-Karta: Büyük yapıcı. Zihin büyük yapıcıdır, çünkü o her zaman uğraşır, her zaman bir şeyle ya da bir başka şeyle meşguldür. Maha-Kasyapa: Buda'nın müritlerinden biri ve daha sonra Bodhi-Dharma, Pirler vs. yoluyla nesilden nesile aktarımın Dharma Lambası'nı ilk alan kişi. Maha-Mantra: Büyük büyü, efsun, sihir. Maha-Maya: Büyük İllüzyon. Gerçekdışılık. Maya Gerçek'i örtüp gizleyen aldatıcı güçtür. Maya'nın doğası aldatıp yanlış yola sevk etmektir. Maya tüm zihinsel projeksiyonların bütünlüğüdür. Maha-Mrityu: Nihai çözüşüm, tüm yaradılışın büyük bölümü. Maha-Sattva: En Yüce Uyum. Maha-Tattva: Büyük Gerçek, En Yüce Bilinç. Maha-Vakya: Yüce söz, ifade. En üstün Vedanta gerçeklerini ifade eden dört Upanişad Mahavakya'lar olarak bilinir. Onlar:
Prajnam Brahman(Bilinç Brahman'dadır),
Aham Brahmasmi(Ben Brahman'ım),
Tat Tvam asi(Sen O'sun),
Ayam Atma Brahma(Öz Varlık Brahma'dır). Mahabharata: Kutsal sayılan bir Hint Destanı. Ondokuzuncu yüzyıla kadar yazıya çevrilmeden kulaktan kulağa aktarılmıştı. Kötü ruhlar(kurus) ile iyi ruhlar(pandus) arasındaki çatışma üzerine dayalıdır. Mahadakash: Mevcudatın geniş ve büyük alanı, madde ve enerji evreni. Mahaparinirvana: Nihai Nirvana. (Nirvana'ya bu hayatta erişilebilir, ölümü Nihai Nirvana takip eder.) Mahaprajna: Büyük bilgelik, Buda'ların bilgeliği. Mahatma: Aydınlanmış varlık. Mahayana: Büyük Araç/Yol. Budizmin iki ana kolundan biri. Çin, Tibet, Japonya gibi kuzey Asya ülkelerinde yaygındır. Mana, Manas: Zihin, anlayış. Manas, düşünme, ayırt edebilme yetisidir. Nyaya felsefesinde manas, Atman'dan(ruhtan) farklı bir cevher olarak kabul edilir. Manana: Meditasyon, tefekkür. Manas: Duygular. Mandalalar: Kendisi vasıtasıyla meditasyon yapılan resimler. Mantra[Sansk.](Shingon[Jap.]): İlâhi, bir düşünce aracı, harfler halinde göz önüne getirilen ve telaffuz edilen ideal sesler. Mantra, sürekli tekrarlanışı kendine özgü sonuçlar doğuran bir sözcükler topluluğudur. Sihirli bir gücü olduğuna inanıldığı için ya da zihinde etkin bir değişim yapmak amacıyla aralıksız tekrarlanan bir sözcük, bir hece ya da bir harf. (Tasavvuf'ta: Zikir) Mara: Mitolojik bir varlık. Marga: Yol. Maya: Yanılsamalar (ilüzyon/illusion) dünyası. Algılarımız gerçekliği bütünlüğü içinde yansıtmadığında, zihinlerimizde eksik ve çarpıtılmış algılarımızdan kaynaklanan birer "yanılsamalar dünyası" oluşuyor. Algı kapıları, algı filtreleri temizlendiği takdirde her şey insana gerçek durumuyla, "ne ise o olarak" görünür. Evrenin gerçek böylesiliğini görmemizi engelleyen, bize evreni renk renk, türlü biçimli çokluk, çeşitlilik olarak gösteren büyülü gözlük, renkli peçe. Mondo[Jap.]: Zen öğrencisini Zen gerçeğine uyandırmak amacı güden Zen Ustası'yla öğrencisi arasında ya da iki Zen Ustası arasında soru-yanıt biçiminde bir söyleşi. Moksha[Sansk.]: Bağımsızlaşma, iç özgürlük. Moksha: Dünyevi mevcudiyetten kurtuluş, özgürleşme. "Mukta", kurtulmuş insan. Moksha-Sankalpa: Sahte olandan kurtulma azmi. Mudra: Ellerin ve parmakların duruş şekilleriyle oluşturulan simgeler. Mukti[Sansk.]: Bağımsızlığa, iç özgürlüğe ulaşmış kişi. Mumukshattva: Doğru arzu, Nihai Prensip'i bilmek ve böylece özgürlüğe erişmek yolundaki içtenlik, ciddi istek. Vedanta'da Gerçek arayıcısının sahip olması gereken dört vasıftan biridir:
Viveka(doğru ayırt edebilme),
Vairagya(doğru tutkusuzluk),
Sat-sampat(doğru davranış),
Mumukshattva(doğru arzu). NAGARJUNA: Hintli, Budist filozof (M.Ö. 200). Zen geleneğinde 14. Pîr olarak kabul edilir. Madhyamika(Orta Yol) Okulu'nun kurucusu. Nama rupa: İsim ve biçim. Zihinsel ve fiziksel enerjiler. Nembutsu[Jap.]: Buda'nın adı anılarak kazanılacağına inanılan kurtuluş yolu; Arık Ülke(Jodo, Shin) Budizmi'ni anlatmak için kullanılır. Namu Butsu(Buda Adına) biçiminde Buda'nın adının anılmasından oluşan bir sözcük. Neti-Neti: O değil, bu değil. Ebedi ve nihai gerçeğe ulaşmak amacıyla, dünyayı oluşturan tüm isimlerin ve formların(nama-rupa) sürekli, adım adım ilerleyen red ve inkârı şeklindeki çözümsel süreç. Nidana: Karma ilişkisi süreci. Nirguna: Koşulsuz, vasfı ve niteliği bulunmayan. Nirmanakaya: Dönüşüm Elbisesi/Gövdesi. Buda ve Bodhisattvalar sıradan insanların gövdelerine benzer fiziksel özellikler alarak, onları kurtarmaya çalışırlar. Nirvana[Sansk.](Nibbaha[Pali])(SATORİ[ZEN, Jap.]): Aydınlanma. (ZEN'de, Satori) Hayat ışığının nihai eriyişi ve sönüşü. Maddeden kurtuluş, En Yüce Ruh (Brahman) ile yeniden birleşme. Budist summum bonum ilkesi. En son Gerçeklik. Saltık Hakikat. Aydınlandıkları zaman, yanıltıcı egolarının bilinciyle sınırlı olmayan bir duruma giren insanların son hali. Bağımlılıklardan, tutkulardan, yanılsamalardan kurtulup, uyanıp aydınlanma sonucu ulaşılan iç suskunluk, iç barış. (Tasavvuf'ta: İşrak) Nirvani: Nirvana'yı arayan. Nirvikalpa: Tasavvur ya da kavrayış yeteneğinden arı, zihinsel değişiklikler geçirmeyen. Nirvane[Sansk.]: Bağımsızlığa, iç özgürlüğe ulaşmış kişi. Nisarga: Doğal, yaradılıştan olan. Nishiren[Jap.]: Tendai Budizm okulundan türemiş yurt sevgisini herşeyden öne alan, çağımızda savaşçı Japon faşizmini etkilemiş olan Budist okulu. Nissarana: Sözel olarak "dışına çıkmak". Özgürlük, kurtuluş. Aydınlanmak zihnimizi zincirleyen bağlardan kurtulmaktır.(Upanişadlar) Nivritti: Dünyevi mevcudiyetten kurtuluş, vazgeçiş, terk. Dönüş yolu. OBOKU[Jap.]: Çinli Zen Ustası Huang-po'ya (ölümü 850) Japonca'da verilen ad. Pali: Hindistan'ın kuzeyinde konuşulan ve Sakyamuni Buda'nın anadili olan dil. Theravada Budizmi'nin kutsal yazılarını oluşturan Pali Derlemesi(Pali Canon) bu dille yazılmıştır. Pancakkhandha: Kendiliği (self) oluşturan beşli demet. 1. Rupa: Fiziksel beden ve duyu organları. 2. Vedana: Duyusal veriler ve zihin. 3. Sanna: Algı. 4. Manas, sanskaras: Zihinsel oluşumlar, koşullanmalar. 5. Vinnana: Bilinç. Nirvana'ya ulaşmadıkça, bilinç yeniden doğumların nedeni olur. Para: Yükseklik, yücelik. Parabrahman: En Yüce Gerçek. Paragna: Ego ile meşgul olmayan bilgi, kavrayış, bilinç, saf farkındalık. "Prajna" olarak da yazılabilir. Prajna üstün bilinç hali anlamına gelir. Paramakash: Büyük saha, zamanı ve uzayı olmayan Gerçeklik. Mutlak Varlık. Paramartha: Yüce Gerçek. Paramita: Buda doğasının yüzleri. Altı yüce edim. Karşı kıyıya geçmenin böylelikle Nirvana'ya ermenin bir yolu. Paratva: Uzaklık, terkedilmişlik. Parimana: Boyut. Pithiri: Toprak. Piti: Sevinç. Pradhavamsa-abhava: Yokolmadan önceki yokluk. Prag-abhava: Ortaya çıkıştan sonra yokluk. Prajna[Sansk.](Punna[Palice], Hui[Çince]): En yüksek bilgelik, aşkın bilgelik. Ayırdedici bilgelik. İçgörü, sezgi. Şeylerin gerçek doğasına yalın aklın ötesinde doğrudan doğruya bakma yetisi durumu. Evrensel madde. Prajna Paramita: Bilgelik Uygulaması. Mahayana Budizmi'nde filozof Nagarjuna'nın felsefesinin etkisiyle gelişmiş bir takım sutralardan oluşan bir yazın türü. Altıncı Kural. Prakriti[Sansk.]: Varoluşun maddesel yapısı. Kozmik cevher, fenomenal mevcudiyetin orijinal, kendisi nedensiz olan nedeni; şekli, sınırı olmayan, değişmez, devinmez, ebedi ve herşeyi saran, kaplayan. Ona "Avyakta" da denilir. Pralaya: Kozmos'un, En Yüce Gerçeğin Tezahür Etmemiş Mutlağı içine katılmasıyla gerçekleşen tam eriyiş, dağılış. Tanrı'nın dinlenmesi. Prana: Hayat soluğu, hayati ilke. Prarabdaha: Üstlenilen bir iş olarak başlayan kader. Böylece, sanchita karma'nın birikiminden oluşan bu hayatın kaderi. Prasarana: Genleşme. Pratyeka-Buda(Jiriki[Japonca]): Aydınlanmaya kendi çabaları ile ulaşmış ve Dharma'yı vaazetmeye dönmemiş kişi. (Tasavvuf terminolojisiyle, bir çeşit "Üveysi"). Pravritti: Devam eden faaliyet, dünyevi hayata eğilim. Gidiş yolu. Prayatna: İsteme, çaba. Premakash: Brahman, sınırsız sevgi yönüyle. Bu Chidakash'ın bir başka adıdır, fakat bilgi yönünden çok sevgi yönüne ağırlık verir. Sevgi, Öz Varlığın kalp, gönül yoluyla ifadesidir. Preta: Kötü karması tarafından bu üzücü fakat geçici varoluş durumuna sokulmuş aç, şaşırmış bir hayalet. Prthaktva: Ayırıcı özellik. Puja: Tapınma, ibadet. Purna: Dolu, tamam, mutlak, sonsuz. (Brahman için kullanılır.) Purusha[Sansk.]: Varlığın maddesel olmayan özeü. Kişisel ruh. Kozmik Ruh, tüm maddi tezahürlere (Prakriti) bilinç görünümü veren, evrenin ebedi ve etkin nedeni. Purusha'nın madde içindeki esareti, sayısız arzulara yol açan Chitta-vrittis'den doğan "Ben" bilincinden ötürüdür. (bkz. Jivatman) Rajas: Devinim gücü, faaliyet, enerji. Kozmik cevherin üç unsurundan biri. (Rajas, Tamas, Sattva) ki onsuz öbür ikisi tezahür edemezdi. Yoga'da egoizm. Rasa: Tat. RİNZAİ[Jap.]: Çin'li Zen Ustası Lin-chi'ye (ölümü 867) Japonca'da verilen ad. Ansızın Aydınlanma Okulu'nun adı. ROSHI[Jap.]: Zen Ustalarına verilen ad. Zen öğretimi yapmaya yeterli, gerçek Satori'ye ulaşmış Zen Ustası. Rupa[Sansk.]: Renk. Biçim, kalıp, varoluşun algıladığımız görünümü. Sabda: Ses. Sadanubhava: Ebedi Gerçeğin deneyimi. Sadashiva: Sürekli güzellik, sürekli refah. Sad-Chit: Evrensel potansiyelin aşkın(transandantal) durumu. Sadcitananda: Mutlak mükemmellikteki üç niteliğe (sat[varlık] + chit[bilinç] + ananda[mutluluk]) sahip En Üstün Prensip. Sadguru: Gerçek spiritüel kılavuz. Sadhana: Başarı sağlayan uygulama. Sadhu: Dünya zevklerinden elini çekmiş kişi, zahit. Saguna: Üç "guna"(Rajas, Tamas, Sattva) ile tezahür etmiş hal. En yüce Mutlak'ın, Advaita Vedanta'nın tarifi mümkün olmayan Mutlak'ından farklı olarak, sevgi, merhamet vb. niteliklere bürünmüş olarak betimlenmesi. Samadhi: Bilinç üstü (üstün bilinç) hali, derin meditasyon, trans, vecd hali. Yoga uygulamasında arayıcının(sadhara) meditasyon nesnesi, konusu(sadhya) ile bir olması, böylece tarifsiz ve koşulsuz mutluluğa ermesi. Samadhi'nin beş tipi vardır: Samadhi[Sansk.](Ch'an Ting, Sanwei Samoti[Çince]): Bilinç üstü (üstün bilinç) hali, derin meditasyon, trans, vecd hali. Yoga uygulamasında arayıcının(sadhara) meditasyon nesnesi, konusu(sadhya) ile bir olması, böylece tarifsiz ve koşulsuz mutluluğa ermesi. Aşkın bilinç hali. Zihnin onu çevreleyenlerden tam olarak geri çekilmesi, mükemmel uygulanmış bir meditasyonun meyvesi; zihnimiz ya da gerçek doğamız üzerine saf bir tefekkür. Dhyana yoluyla ulaşılan durum. Theravada Budizmi'nde Dört Yüce Gerçek'ten 4.'sü olan Dharma'yı oluşturan 8 basamaklı yüce yolun en üst basamağı. 1. Evre: Saf düşünceler, anımsama, meditasyon. 2. Evre: Düşüncenin durdurulması ve kontemplasyon; sevinç ve huzur bilinci. 3. Evre: Sessizlik ve sakinliğin yaşanması. 4. Evre: İnsanın ego yükünden özgürleşmesi. Samadhi'nin tipleri:
Savikalpa, dualistik âlemde bir duyusal nesne (genellikle bir ideal ya da bir tanrı) tasavvur etmek,
Nirvikalpa, tüm kuşkuların, şekillerin ve isimlerin ötesi,
Nissankalpa, tüm arzuların "sankalpa" şeklindeki gelişlerinin durması, nirvrittik, hatta istemsiz tasavvurlar(vritti'ler) durur,
Nirvasana, vasanalar'ın içgüdüsel kabarışı bile durur. Samanya: Tümellik. Samatha: Sükûnet, yoğunlaşmak, sakinlik, dinginlik. Samatha: Konsantrasyon Meditasyonu. Samavaya: İçkinlik. Sambodhi: Mükemmmel Aydınlanma. Sambhogakaya: Feragat Elbisesi/Gövdesi. Nirvana'ya ulaşmış, Dharma'da bir süre kalmış fakat evrende aydınlanmamış tek bir kişi kalmayana kadar hizmet için geri dönme. Samkhya: Sayı. Samsara: Görecelilik, geçicilik ve yanılsama âlemi. Doğum ve ölüm dünyası/döngüsü. Nirvana'nın sonsuzluk ve sükûtu ile kıyaslanır. Samskara: Zihinsel izlenim, anı. Vasana, artakalan izlenim olarak da adlandırılır. | Eğilim, yönelim. Samskrta: Geçici olana dair. Dünya. (<->Asamskrta) Samurai[Jap.]: Japonya'da Zen'den çok etkilenmiş, mesleği savaşçılık olan sınıf. Bir tür şövalyelik. bkz. Bushido Samvid: Gerçek farkındalık. Samyak Sambodhi: Mükemmel Aydınlanma. Samyoga: Bağ, bağlantı. Sangha: Tüm Budacılar, tüm pirler. Bodhisattva'lar. Budist Cemaat. Sannyasin[Sansk.]: Gezgin derviş. Sanskar(lar): İnsanın karakterinin temelini oluşturan özellikler, huylar, mizaç. Sanzen[Jap.](San-Ch'an[Çince]): Zen çalışması. Zen Ustası'yla öğrencisi arasında genellikle Koan konusunda belirli aralıklarla yapılan kişisel görüşme. Sari: Budist rahiplerin giydiği sarı renkli elbise Sati: Farkındalık. Sastra(/Şastra): Kutsal belge ya da bir sutraların yorumu. (Şerh) Sat: Aktif durumdaki Nihai Prensip'in aşkın(transandantal) yüzü. Sat-Sang: Doğru ve bilge kimselerle beraberlik. SATORİ[Jap.](Nirvana): İnsanın gerçek yaratılışını tanımasıyla sonuçlanan Zen yaşantısı. Uyanma, aydınlanma. Her türlü ikici, karşıt görüşler aşılarak insanın küçük, göreli benliğinin yok olmasını sağlayan dönüşüm. (Tasavvuf'ta: İşrak) Sattva: Varlık, varoluş, gerçek öz. Yoga'da saflık ya da iyilik niteliği. "Sattvik", saf, doğru. Sattvanubhava: Evrenin gerçek uyumunu (sattva, varlık) duymak, yaşamak deneyimi(anubhava). Satyam-Shivam-Sundaram: Doğru, iyi, güzel. Satyam(doğruluk), shivam(lütufkâr ve hayırkâr shiva), sundaram(güzel). Sheng[Çince]: Aydınlanmış, Kutsal insanlar. Shin[Jap.]: Jodo ya da Arık Ülke Budizmi'nin bir kolu. bkz. Amida, Jodo Shingon[Jap.]: Görkemli törenleri ve töre severliğiyle ün yapmış Budist okulu. Shruti: Sözel olarak "işitilen" anlamına gelir. Vahy edildiğine inanılan sözlerdir. Hiçbir şekilde değiştirilmeden kulaktan kulağa aktarılmışlardır. Rishiler tarafından işitilmişlerdir. Veda ve Upanişadlar'ı içerirler. Sadece anlamları değil, biçimleri de ebedîdir. Shunyata: Boşluk. Siddha: Gerçeğe varmış, mükemmelliğe ulaşmış kişi. Siddhi: Doğa üstü güç. Sila: Safiyet, ahlâklılık, erdem. Normlar. Skandha: Kişiliğin bir kısmı. Şekil(rupam), his ya da duyusal algılama(vedana), düşünce(samjna), oluşma(samskara), bilinç(vijnana). Smarana: Anımsama, zihinsel ezber. Smriti: Sözel olarak "anımsanan" anlamına gelir. Tarihsel ve insanî yazılardır. Mahabharata ve Ramayana gibi destanları içerir. Soham: Ben O'yum. SOTO[Jap.]: Çin'li Zen Ustası Ts'ao-shan'ın (840-901) adından bozulmuş bir sözcük. Basamaklı, aşamalı aydınlanmayı öngören Zen Okulu. Sneha: Katılık. Sparsa: Dokunma. Sravaka: Duyan-Dharma'ya, o vaaz ediliyorken duyup yaklaşan kişi. Sukha: Mutluluk. | Zevk, safâ. Sung Soyu: Çin'de (960-1279) yılları arasında egemen olan hükümdarlar soyu. Özellikle edebiyatın çok geliştiği bu dönemde ünlü Zen Ustaları yetişmiştir. Sunya, Sunyata[Sansk.](K'ung[Çince]): Boşluk, Mahayana Budizmi'nde ikici karşıtlar düzlemi aşıldıktan sonra ortaya çıkan evrenin gerçek böylesiliği. Sutra[Sansk.]: Temel metinler. Buda'nın kendi gerçek öğretisinin bulunduğu cilt. Buda'nın öğretilerinden oluşan ve doğrudan Buda'nın sözlerini aktardığı varsayılan yazılara verilen ad. Tripitaka'nın bir kısmı. Sutratma: Tüm varlıklar arasındaki bağlantı halkası. Tezahür âlemlerini birarada tutan iplik, yani tüm varlıkların destekleyicisi olan Saf Bilinç. Şastra[Sansk.]: Sutraların yorumlarını yapan yapıtlara verilen ad. Şudralar: Köylüler, işçiler ve hizmetçiler. Tenleri koyu esmerdir. Swarga: Semavi âlemler. Swarupa: Bireyin kendi şekli, doğası, karakteri. T'ang Soyu: Çin'de (618-907) yılları arasında egemen olmuş olan T'ang soyu dönemi Zen'in altın çağı olarak anılır. Pek çok ünlü Zen Ustası bu dönemde yetişmiştir. T'I ve Yung: Madde ve görev. T'I evrensel zihin, madde, şekilsiz, maddi olmayan, algılanamayan. YUNG ise onun görevi. Tamas: Karanlık, atalet, pasiflik. Kozmik Cevher'in oluşturduğu üç vasıftan(guna'lar) biri. (Rajas, Tamas, Sattva) Tantra[Sansk.]: Mahayana Budizmi'nin pek çok okullarını etkilemiş olan Hinduizm'in bir kolu. Tantra doktrini, tutkulardan kurtulmanın en doğru, en kestirme yolunun isteklere karşı koymak yerine istekleri doygunlaştırmak olduğunu savunur. Bu doktrinde eşeysel simgeler önemli bir yer tutar. TAO[Çince]: Yol, patika. Tanrı. Zen'de Tao sözcüğünün Taoculuktakinden değişik bir anlamı vardır. Zen'in iç öğretisi; ancak yaşam deneyle ulaşılabilecek Gerçek anlamındadır. Tariki[Jap.]: Bir Buda ya da Bodhisattva'ya bağlanarak onun aracılığıyla kurtuluşu aramak. (Tasavvuf'ta da Tarikat/Yol; İntisab) Tat-Sat: Gerçek O'dur. Kutsal metin "Om, Tat Sat"dır. Onda Brahman bu üç sözcüğün her biriyle tanımlanır. Tatami[Jap.]: Japonya'da yer döşemesi olarak kullanılan bir tür hasır. Japon yaşamında bu hasırın üstüne konan yastıklara oturulur. (Swissôtel The Bosphorus'un (İstanbul) özel Japon odalarında ve Miyako Rest.'da görmek olanaklıdır) Tathagata: 1. Buda'yı ifade eden bir terim. 2. Tüm Dharmaların böyleliği. 3. Zihin-özü. 4. Ebedi Mevcudiyet. 5. Ebedi Şimdi. Tathagata-dhyana: Aydınlanmış Meditasyon. Tathata[Sansk.]: Böylesilik. Evrenin tüm zihinsel koşullanmalar, sınırlamalar ve sınıflamalar aşıldıktan sonra görülebilen gerçek durumu. Tattva: Gerçek, Öz. Tejas: Ateş. Tendai[Jap.]: Çin'de T'ien T'ai Budist okulundan geliştirilmiş Japon Budist okulu. Budist filozof Nagarjuna'nın felsefesine dayanan bu okulda felsefe içeriği çok yüksektir. Theravada: "Eskilerin Okul Sistemi". Pirlerin Öğretisi adı da verilen Güney Budizmi. Budizm'in başlangıçtaki durumuna benzerliğini yitirmemiş olan Budist Mezhebi. Budizm'in Ortodoks ve orijinal biçimi olarak kabul edilir. Özellikle Seylan, Burma, Tayland, Laos ve Chittagong'da uygulanmaktadır. Trishna[Sansk.](Tanha[Palice]): Tutkular, aşırı istekler, yaşam için duyulan doyumsuzluk. Theravada Budizmi'nde dört yüce gerçekten biri. Tisarana: Üç Sığınma Yeri. 1. Buda, 2. Dharma, 3. Sangha. Trikaya: Buda'nın üçlü elbisesi. Nirmanakaya, Dharmakaya, Sambhogakaya. Tripitaka: Üç sepet. Budist Metinlerin tümü. Budist öğretileri yazıldıkça, konularına göre farklı sepetlere konulduğu için bu adı almıştır. Bölümleri: 1. Vinaya pitaka: Ahlâkî İlkeler/Disiplin Kitabı. 2. Sutta pitaka: Öğreti Kitabı.(Dhammapada'yı içerir) 3. Abhidhamma pitaka: Felsefe ve Psikoloji Kitabı. Turiya: Samadhi'nin süper-bilinç hali (turiya, dördüncü), Ruhun Brahman ile bir olduğu, en yüksek farkındalık olan, (ruhun) dördüncü hali. Turiyatita: En yüksek farkındalık halinin ötesi. Tyaga: Red, terk. Tyaga tüm çalışmaların meyvelerini red ve terk etmektir. Örneğin, tyaga, karma'yı tutkusuzca ve sonuçları hakkında hiçbir arzu taşımaksızın icra etmelidir, yerine getirmelidir. Tzu- Jan[Çince]: Doğal olarak, kendiliğinden oluşum. Upanişadlar: Sözel olarak bir grup öğrencinin, öğretmenlerinin dizinin dibine oturmalarını ifade eder. Hindu felsefesinin kaynaklarından sayılan Sanskritçe yazılarından oluşur. Klasik sayılan onüç yazı, M.Ö. 800-400 tarihleri arasında yazılmışlardır. Uparati: Dinlenme, sakin kalma, hoşgörü ve tüm mezhepsel kuralları red ve terk etme. Vedanta'da ulaşılması öngörülen altı nitelikten biri;
Sama(sükûnet, iç huzuru),
Dama(ego kontrolü, kendini dizginleme),
Uparati(hoşgörü),
Titiksha(tahammül),
Sraddha(inanç),
Samadhana(denge hali). Upasaka: Belirli kimi kurallara göre yaşayan sıradan bir insan. (Bir tür Derviş, Fakir) Upaya[Sansk.]: Uyanıp aydınlanmayı sağlayan, bu yoldaki engelleri aşmakta yardımcı olan uygun yöntemler, ustaca teknikler. Utksepana: Yükselme, hurûç. Vairagya: Dünyevi arzuların yokluğu. Gerçek olmayana, geçici olana karşı kayıtsızlık. Zevk ve haz verici olan nesnelere yönelik hiçbir çekimin duyulmaması. Bağımlılıklardan kurtuluş. Vaişyalar: Ticaret ve zanaat ile uğraşanlar. Tenleri sarımsıdır. Vajra: Elmas ya da adamantin. Nihai yok edilemez ve gerçek anlamlarında kullanılır. Vajrayana: Elmas Araç/Yol. Tibet ve Moğolistan'da yaygın olan bir Mahayana Budizmi okulu. Batıda Lamaizm olarak geçer. Öğretileri ve uygulamaları genelde yanlış anlaşılır. Varna: Dört temel kast. Brahmanlar, Kşatriyalar, Vaişyalar, Şudralar ve bu kastın dışında tutulan Paryalar. Varna aynı zamanda "renk" anlamına da gelmektedir. Sidharta Gautama bu ayrıma karşı çıkmıştır. Vasubandhu: Yogachara doktrininin kurucusu olan Hintli Budist filozof (280-360). Vayu: Hava. Vibhaga: Ayırım, böl/ün/me. Vijnana[Sansk.]: Bilinç. Yargı yeteneğinin yardımıyla kavrayıp anlama. Vinayana: Budist keşişler tarafından uygulanan disiplin. Viparinama: Değişim, dönüşüm. Vippassana: Sezgi. İçe yönelme ya da idrak. (Tendai Okulu) Vipasyana: Sezgi meditasyonu. Virya: Şevk. Viseşa: Özgüllük. Vishnu: Hindu teslisinin tanrılarından biri. Brahma - Vishnu - Shiva. Viveka: Doğruyu sahteden, gerçeği gerçek dışından ayırt edebilme, doğru ayırt edebilme. Viveka, zihnin gerisinde gizli olan spiritüel bilincin ifadesidir. Viveka, vairagya'ya iletir. Vyakta: Tezahür halindeki madde, tekâmül etmiş doğa. Vyakti: Kişi, dış benlik. Vyaktitva: Kişilik, gövde ile özdeşleşmişlik. WU-HSİN[Çince]: Zihnin yokluğu (doktrini). Bu doktrine göre bilinçli zihnin olumsuz etkisi yok edildiği zaman zihin bütünleşmesi ve doğal çalışması sağlanmış olur. WU-HSING[Çince]: Hakiki doğa, kendi doğası, öz doğa. Yin-Yang simgesinin başka bir adı. WU-NİEN[Çince]: Düşüncenin yokluğu. WU-WEİ[Çince]: Bir şey yapmamak, bir şey söylememek, böylece zihnin kendiliğinden doğal olarak çalışmasına olanak sağlamak. Yoga: Hindu felsefesindeki altı sistemden biri. Yoga bireysel ruhun(jivatma) Evrensel Ruh(Paramatma) ile birleşebilme yollarını öğretir. Yoga sisteminin Patanjali tarafından kurulduğuna inanılır. Yoga-Bhrasta: Yüksek Yoga mertebesinden düşen kişi. Yoga-Kshetra: Yoga sahası, felsefi anlamda fiziksel gövde. Yoga-Sadhana: Spiritüel Yoga uygulamaları. Yogi: Yoga uygulayan. ZAZEN[Jap.](Tso Ch'an[Çince]): Oturarak yapılan Zen Meditasyonu. Gözler çok hafif açık(kapalı-açık arası) olarak uygulanır. ZENDO[Jap.]: Zen manastırlarında toplu meditasyon yapmak için ayrılmış olan salon. (Tasavvuf'ta: Meydan; Zikir ve/veya Sema yapılan alan)
AŞAĞIDAKİ FORMU DOLDURARAK İLETEBİLİRSİNİZ.
(YOU CAN SEND US YOUR INFORMATION AND/OR LINKS,
YOU WOULD LIKE TO SEE IN THIS PAGE FILLING THE FORM)
Bu sayfada arama yapmak için; klavyenizde CTRL+F tuşlarını ya da
tarayıcınızın sol üst köşesindeki [Dosya | Düzen | Görünüm] bölümündeki
[Düzen]'in altındaki "Bul" komutunu kullanınız. (Başka sayfaların da içeriğinde arama yapmak için
aşağıdaki kutuya aradığınız sözcük ya da konuyu giriniz)
Bu sayfa 02 Ocak 2016 itibariyle kez ziyaret edilmiştir.
Yenilikler ve Duyurular