Üreme Organları
Bu organlar karnın alt kısmında yer alır ve "pelvis" adı verilen
kemikli bir kafes tarafından korunur.
Yumurtalıklar: İki yumurtalık(over) vardır. Her biri
bir zeytin büyüklüğündedir. Her yumurtalık, ergenlik başlangıcında
yüz binlerce olgunlaşmamış yumurta hücresi içerir.
Dölyatağı tüpleri: Fallop tüpleri olarak da bilinen
bu yapılar, her biri yaklaşık 10 cm. uzunluğunda iki borudur.
Bu tüpler yumurtalığın çevresini sarar ve bir uçları uterusa(rahime) açılır.
Uterus: Rahim biçim olarak ters duran bir armuta benzer.
Uterusun alt bölümündeki dar kısıma rahim boynu (serviks) adı
verilir.
Vajina: Vajina(hazne) 7-8 cm. uzunluğunda, kaslı,
üst ucu uterusa, alt ucu dışarıya açılan bir kanaldır. Vajinanın
alt bölümünde kanalı kısmen kapayan ince ve esnek zara kızlık
zarı(hymen) adı verilir. Bu zar cinsel ilişki ile genellikle
kolayca yırtılır. Görülebilen hafif kanama kısa sürede kendiliğinden
durur. Zor yırtılan zarlar olabildiği gibi, bazen eşeysel ilişki
sırasında yırtılmayan esnek zarlar da olabilir.
Vajina girişi: Vajinanın dışa açılan kısmıdır. Bu delik,
vulva(dış cinsel organ) içinde yer alır ve vulvanın
dudakları(labia major ve labia minor) tarafından örtülmüştür. Dıştaki dudaklar
daha büyük, içtekiler daha küçüktür. Bu dudaklar üstüste
birleşirler ve ön tarafta bulunan "klitoris" adı verilen
oluşumu da kısmen korurlar.
Ergenlik Belirtileri
Göğüslerin büyümesi ilk belirtidir. Genellikle 10 yaşlarında
başlar. Nadiren başlangıçta büyüme tek taraflı olabilir.
Bazen göğüslerde ağrı hissedilebilir. Göğüslerin büyümeye
başladığı sıralarda eşeysel bölgede ve bir süre sonra da koltuk
altı bölgesinde kıllanma başlar. Göğüslerin büyümeye başlamasıyla
boy büyümesi de hızlanır, bu hızlı büyüme bir yıl kadar sürer.
Onüç yaşında hala hiç bir meme gelişmesi yoksa üzerinde durulmalıdır.
Vajinada oluşan beyaz bir akıntı da ilk belirtilerdendir.
Kilotunuzda beyaz lekeler görebilirsiniz. Giderek belinizin
inceldiğini, kalçalarınızın biraz genişlediğini, saçlarınızın
ve derinizin daha yağlı olduğunu farkedebilirsiniz. Cildinizde
sivilceler ve siyah noktalar oluşabilir. Cildinizi korumak
için ergenlik yaşlarında cilt temizliğine çok dikkat etmeniz
gerekir.
Menstrüasyon(adet görme, regl olma): Menstrüasyon,
rahimden(uterus) belirli aralıklarla kanama olmasıdır. Bu olay genellikle
doğurganlık özelliğinin ilk belirtisi olarak kabul edilir.
Bazı bayanlarda menstrüasyon günleri yaklaştıkça karın ve sırt
ağrıları olabilir.
Menstrüasyon genellikle göğüslerin büyümeye başlamasından
1.5-2 yıl sonra, çoğunlukla 12-13 yaşlarda olur.
Ancak 9 yaşında adet görenler olabildiği gibi, 15 yaşında hala
menstrüasyonun başlamamış olduğu bayanlar da vardır. Bu nedenle
arkadaşlarınızdan daha erken yaşta adet görmeye başlamışsanız
ya da henüz adet görmemişseniz kaygılanmamalısınız.
Siz farklı bir bireysiniz ve bedeniniz ise uygun olan bir
zamanda olgunlaşacaktır. Onaltı yaşını tamamladığı halde adet
görmemiş olanların doktora görünmesi gerekir.
Bedende ergenlikle ilgili değişiklikler nasıl oluşuyor?
Bedende bu değişiklikler, merkezi sinir sisteminin yönetiminde
kana salgılanan "hormon" adı verilen kimyasal bileşiklerin
etkisiyle oluşur. Beden belirli bir olgunlaşma düzeyine geldiğinde
beyinden, yine beyinin bir parçası olan sinirsel "hipotalamus"`a
iletiler gider ve hipotalamus, "hipofiz" adı verilen salgı
bezini uyarıcı bir hormon salgılar. Hipofiz bezelye tanesi
büyüklüğündedir ve üretim organlarını (dişil bedende yumurtalıkları,
eril bedende testisleri) uyarıcı hormonlar salgılar. "Gonadotrof
hormonlar" adı verilen bu kimyasal bileşiklerin etkisiyle
eşey(üreme) organları büyür, olgunlaşır ve giderek artan miktarlarda
eşeysel hormonları salgılamaya başlar. Dişil bedenlerde eşeysel
hormonları "östrojen ve progesteron" dur. Östrojen göğüslerin
büyümesini, eşey organlarının daha gelişmesini sağlar.
Menstrüasyon, dişil bedenlerde ergenlik ile oluşan değişiklikler zincirinin
son aşamalarından birisidir. En son aşama, ovülasyonun(yumuurtlama,
yumurtanın overden dışarı atılması) düzenli olarak başlamasıdır.
Menstrüasyon ve ovülasyon olayları her iki hormonun (öströjen ve
progesteron) birlikte etkisiyle ortaya çıkar. Dişil bedenlerde eşeysel
bölgede ve koltuk altlarında oluşan kıllanma, eşeysel hormonlarından
çok, böbrek üstü bezlerinden salgılanan hormonların etkisiyle
oluşur. Ergenlik yaşlarında böbreküstü bezleri de olgunlaşarak
daha fazla hormon üretirler. Ergenliğin ilk belirtilerinin başlamasındaki
gecikme kadar, ilk belirti başladıktan sonra duraklama olması da
önemlidir.
Menstrüasyon ve ovülasyon nasıl oluyor?
Genellikle menstrüasyon başlaması, doğurganlığın ilk belirtisi
olarak kabul edilmekle birlikte, pek çok gençte ilk adetler,
henüz yumurta hücreleri tam olgunlaşmadan ve ovülasyon(yumurtlama)
olmadan başlar. Östrojen ve progesteron hormonlarının kan düzeylerindeki
değişiklikler sonucu uterus iç duvarı kalınlaşır ve bir süre
sonra bu tabaka dökülerek kanama ile dışarı atılır. Bu, ovülasyonsuz
menstrüasyon dönemi 1-2 yıl kadar sürebilir. Genellikle bu
başlangıç döneminde adetler düzensizdir. Düzenli ovülasyon
başladığında, her ay bir tek yumurta olgunlaşarak yumurtalıktan
dışarıya atılır. Bu olay da östrojen ve progesteron hormonlarının
etkisiyle gerçekleşir. Ovülasyon, bir sonraki adet kanaması tarihinden
12-14 gün önce olur. Serbest kalan yumurta o taraftaki döl
yatağı tüpüne girer ve rahime doğru göç etmeye başlar.
Menstrüasyon döngüsü(siklus) nedir?
Adet kanamasının süresi genellikle 4-5 gündür; 2 ile 7 gün
arasında değişebilir. Bu kanama dönemine menstrüasyon(adet,
regl periyodu) denir. Kanama bittikten sonra başka bir yumurta
hücresi olgunlaşır ve bir süre sonra yumurtalıktan dışarı atılır.
Yumurta spermle karşılaşıp döllenme olmazsa yukarıda anlatılan
olaylar yeniden periyodik olarak tekrarlanacaktır. Ancak bu
döngü herkeste aynı süre içinde değildir. Bazı gençlerde 21 gün
kadar sık, bazıları ise 35 gün kadar aralıklı adet görebilirler.
Önemli olan aynı kişide aralıkların aydan aya önemli (birkaç
günü aşan) bir değişiklik göstermemesidir.
Menstrüasyon döngüsünde düzensizlik: Başlangıçta
menstrüasyon döngünüz düzenli değilse endişelenmemelisiniz.
Bu düzensizlik 1 yıl, hatta 2 yıl sürebilir. Çoğu kez adet
gecikmeleri seyahat, ev değiştirme, hastalık, aşırı spor yapma,
bir konuda kaygılanma gibi nedenlerle olur.
Ancak düzenli adet görürken kanamanız bir ay ya da daha fazla
gecikmişse bunu ailenize söylemelisiniz. Nedenini araştırmak
gerekir.
Menstrüasyonun başlayacağını haber veren işaretler: Bazen
adet göreceğinizi önceden anlayabilirsiniz. Kendinizi hasta
veya neşesiz hissedebilirsiniz. Göğüsleriniz şiş ve hassas olabilir.
Kramp şeklinde ağrılarınız ya da sırt ağrılarınız olabilir. Bu
ağrılar, kanama başladıktan sonra da bir süre devam edebilir ve
bazen ilaç almayı gerektirecek kadar şiddetli olabilir.
Menstrüasyon periyodunda beden bakımı: Regl olduğunuzda
kanamanın yayılmaması için emici özelliği olan petler kullanmanız
uygun olur. Genç kızlar için kilotunuza yerleştirebileceğiniz
sıhhi petler en uygun koruyucudur.
Sıhhi petleri değiştirmeyi ihmal etmemelisiniz. Bunları günde
en az 4 kez (sabah, öğle, okuldan sonra ve yatmadan önce)
değiştirmelisiniz.
Kanamanın daha fazla olduğu ilk 1-2 günde daha sık değiştirmek
gerekebilir. Kanama az da olsa aynı peti 8 saatten uzun kullanmamaya
dikkat etmelisiniz.
Kullanılmış petlerinizi tuvalet kağıdına, naylon bir torbaya,
ya da bir gazeteye sardıktan sonra çöp kutusuna atmanız gerekir.
Başkalarını düşünerek çöp kutusuna açık olarak atmamaya özen
göstermelisiniz. Ayrıca petler asla tuvalete atılmamalıdır.
Kullandığınız petlerin sayısı size çok kan kaybettiğinizi
düşündürebilir. Aslında bu aldatıcıdır. Tüm adet döneminde
atılan kan ve doku birlikte yaklaşık bir çay bardağı kadardır
(120 ml.) ve bunun az bir kısmı kandır.
Adet kanamasının, zaman içinde farklı renklerde olduğu dikkattinizi
çekmiş olabilir. Başlangıçta akıntının rengi kahverengimsi olabilir,
daha sonra renk kırmızıya, sonuna doğru da yeniden kahverengiye
dönüşebilir. Akıntıda pıhtı gibi oluşumlar görebilirsiniz, bunlar
dökülmüş zar dokusu artıklarıdır.
Adet kanaması süresince beden temizliğinizi ihmal etmeyiniz.
Hergün duş yapmakta hiçbir sakınca yoktur. İlk 1-2 günden sonra,
kanama azaldığında denize girebilirsiniz.
Taharetlenme sırasında dışkıdaki mikroplar parmaklarla kolaylıkla
vajinaya ve idrar yollarına bulaşabilir ve iltihaplanmaya yol
açabilir. Tuvalet temizliğinin, dışkı mikroplarını öne bulaştırmayacak
şekilde önden arkaya yapılması alışkanlığını kazanmak, bayanlar
için önemli bir temizlik kuralıdır. Adet kanaması olan günlerde
de bu alışkanlığa özen gösterilmelidir. Adet kanaması süresince
hareketlerinizi kısıtlamaya gerek yoktur. Aşırı kanama olmadıkça
her türlü spor yapabilirsiniz.
Menstrüasyon dönemi için kayıt tutulması: Menstrüasyon
döngünüz düzenli olmayabilir ya da size özgü döngüyü belirlemek
isteyebilirsiniz.
Hangi gün adet göreceğinizi önceden bilmek, çantanızda sıhhi pet
ya da benzeri bir malzeme bulundurmak gibi kolaylıklar sağlar.
Bunun için kanama günlerini kaydetmeniz yararlı olur. Bunu
yapmanın kolay bir yolu takvim üzerinde işaretlemektir.
Gebelik nasıl olur?
Eğer döl yatağı tüplerindeki yumurta eşeysel ilişki sırasında
vajinaya boşalan sıvıda(ersuyu) bulunan erkek üreme hücresi "sperm" ile
döllenirse, kalınlaşmış olan uterus duvarına yerleşir. Bu durumda
beklenen günlerde adet kanaması olmaz. Yumurta bölünmelerle(mitoz)
çoğalarak çok hücreli bir canlıya(embriyo) dönüşür.
Uterus iç zarı daha da kalınlaşarak gebeliğin ilk haftalarında
embriyonun beslenmesini sağlar, daha sonra hormonların etkisiyle
uterus kası içinde plasenta oluşur ve bebeğin beslenmesi plasenta
yoluyla doğrudan annenin dolaşım sisteminden olur. Bebek, ortalama
280 günlük bir gebelik süresince gelişir, uterus dışında yaşama
yeteneğini kazanır ve doğum eylemi ile dünyaya gelir.
İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ
KADIN VE ÇOCUK SAĞLIĞI EĞİTİM VE
ARAŞTIRMA BİRİMİ YAYINIDIR
BU SAYFADA GÖRMEK İSTEDİGİNİZ BİLGİ VE/VEYA BAĞLANTILARI,
AŞAĞIDAKİ FORMU DOLDURARAK İLETEBİLİRSİNİZ.
(YOU CAN SEND US YOUR INFORMATION AND/OR LINKS,
YOU WOULD LIKE TO SEE IN THIS PAGE FILLING THE FORM)
Bu sayfada arama yapmak için; klavyenizde CTRL+F tuşlarını ya da
tarayıcınızın sol üst köşesindeki [Dosya | Düzen | Görünüm] bölümündeki
[Düzen]'in altındaki "Bul" komutunu kullanınız.
(Başka sayfaların da içeriğinde arama yapmak için
aşağıdaki kutuya aradığınız sözcük ya da konuyu giriniz) Bu sayfa 02 Ocak 2016 itibariyle kez ziyaret edilmiştir. Yenilikler ve Duyurular